Strona główna

Ciągły stres i pośpiech to obecnie nieodłączne elementy życia współczesnego człowieka w krajach wysoko rozwiniętych. Dochodzi do tego presja związana z nieustannym rozwojem, realizacją celów, podnoszeniem kwalifikacji. Wszystko odbywa się w towarzystwie nieskończonej liczby bodźców wewnętrznych i zewnętrznych (reklamy, internet, radio, smartfony, tablety, aplikacje). Jak odnaleźć się w tym gąszczu i nie zwariować? Odpowiedzią może być “uważność”.

Niestety ciągłe funkcjonowanie  na “wysokich obrotach” powoduje problemy ze skupieniem uwagi, gonitwę myśli, ucieczkę w nałogi, chroniczne zmęczenie, a nawet depresję. Powyższe problemy znacząco widać w obszarze edukacji. Dotykają one zarówno uczniów jak i nauczycieli.

Od najmłodszych lat oczekuje się od dzieci skupienia, wytrzymania w jednym miejscu przez godzinę lub dłużej, logicznego myślenia, szybkiego przyswajania wiedzy. Natomiast nauczyciele, których obecna rola, nierzadko wiąże się ze sprzecznymi oczekiwaniami od wymagających odbiorców są ustawicznie narażeni na wypalenie zawodowe.

Ewolucyjnie trudno nam się przystosować do narzuconego tempa życia i sprzecznych wymagań: “Chłoń wszystko, bądź kreatywny, rozwijaj się, ALE… usiądź, uspokój się, wycisz, nie przeszkadzaj, grzecznie wykonaj zadanie i wpasuj się w klucz odpowiedzi”. Jednak umysł często „buntuje się” i ulega rozproszeniu. Coraz trudniej się skoncentrować, skupić a tym bardziej efektywnie uczyć. Do tego potrzeba nam spokoju wewnętrznego.

Dzieci, młodzież, studenci – czy to ich w ogóle dotyczy?

Zdecydowanie! Dotychczas przeprowadzone badania potwierdzają, że dobrostan dzieci pod względem psychologicznym, emocjonalnym i społecznym ma zdecydowany wpływ zarówno na ich zdrowie fizyczne, psychiczne (obecne i przyszłe), a także przełożenie na wyniki w nauce, umiejętności społeczne oraz ogólną jakość przyszłego życia.

Jak podają naukowcy, wykształcenie umiejętności radzenia sobie z emocjami we wczesnych latach wpływa na podniesienie samopoczucia psychicznego i zwiększa odporność psychiczną na całe życie.

Niestety badania z ostatniej dekady pokazują, że najczęstszy przedział wiekowy, w którym obserwuje się przeżywanie pierwszych epizodów problemów psychicznych o charakterze depresyjnym oscyluje w granicach 13 – 15 roku życia.

Uważność na szkolnym korytarzu

Czy siedzenie w ciszy bez żadnego konkretnego działania może zainteresować młodzież szkolną? Czy to zadziała? Okazuje się, że tak! Wyniki przeprowadzonych w ostatniej dekadzie badań wskazują na dużą skuteczność praktyki Midfulness w procesie edukacyjnym dzieci, młodzieży i studentów.

Jedno z badań weryfikujących efektywność treningu mindfulness u dzieci w wieku 7-9 lat zostało przeprowadzone przez Charlotte E. Vickery oraz Dusana Dorjee z Centrum Badań nad Mindfulness. Wyniki badania były zaskakujące, 76 proc. dzieci zdeklarowało chęć kontynuowania praktykowania uważności i wskazało jego pełną akceptowalność. Co więcej, nastąpił również znaczący spadek pojawiania się negatywnych emocji oraz wykazana została istotna poprawa w zakresie metapoznania (zdolność bycia świadomym własnych procesów psychicznych, na przykład pojawiających się emocji, procesów językowych, uwagi itp.).

Kolejne przykład to badanie pt. „Mindfulness Training Improves Working Memory Capacity and GRE Performance While Reducing Mind Wandering” przeprowadzone na grupie studentów w University of California, Santa Barbara. Studentów podzielono na dwie grupy eksperymentalną i kontrolną. Osoby z grupy eksperymentalnej wzięły udział w treningach mindfulness, natomiast grupa kontrolna otrzymała informację i wskazania nt. zdrowego żywienia. Wyniki wykazały, że poprzez praktykowanie mindfulness przez relatywnie krótki okres czasu (2 tygodnie praktyk) u studentów zwiększyła się zdolności do przechowywania i wykorzystania zdobytych informacji (wzrost pamięci operacyjnej) oraz zmniejszył się poziom błądzenia umysłu (task-unrelated thought) przez co uzyskiwali oni lepsze wyniki z egzamin (GRE – Graduate Record Exam) w stosunku do grupy kontrolnej.

Co możemy zrobić?

Podejście mindfulness, nazywane w Polsce uważnością jest, jak tłumaczy twórca Jon Kabat-Zinn jest szczególnym rodzajem uwagi: świadomej, nieosądzającej i skierowanej na bieżącą chwilę. Polega na przyjmowaniu wszystkich doświadczeń: przyjemnych czy trudnych otwarcie i z zaciekawieniem.

Systematycznie prowadzone badania naukowe wykazują, że codzienne praktykowanie mindfulness niesie za sobą liczne korzyści, m. in.

– redukuje stres,

– zwiększa umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach,

– rozluźnia ciało,

– poprawia wyniki w nauce,

– uspokaja umysł,

– zmniejsza objawy psychosomatyczne i fizyczne, np. ból,

– rozwija zdolność życzliwości i współczucia wobec siebie i innych.

Jak rozwijać się w Polsce?

Obecnie w Polsce istnieją liczne możliwości udziału w kursach uważności. Najbardziej znanym jest Trening Redukcji Stresu (ang. MBSR  – Mindfulness Based Stress Reduction) – polecany m. in. osobom żyjącym w stresie, nerwowym, mającym problemy ze skupieniem się, a także pragnącym żyć świadomiej, pełniej oraz w zgodzie ze sobą.

Kursy MBSR prowadzone są w każdym większym mieście w Polsce. Niemniej podczas dokonywania wyboru instytucji należy dokładnie zweryfikować nauczyciela kursu. Przed zapisaniem się na trening uważności warto sprawdzić czy osoba prowadząca posiada do tego stosowne uprawnienia. Informacji na temat certyfikowanych nauczycieli MBSR i MBCT znajdują się na stronie Polskiego Instytutu Mindfulness.

Co więcej, ostatnimi czasy dużą popularność, zwłaszcza w Europie Zachodniej, zyskuje program przeznaczony dla dzieci oraz młodzieży „.b” (dot-B).  Kurs bazuje na programie autorstwa Mindfulness in Schools Project  (MiSP), brytyjskiej fundacji, stworzonej przez nauczycieli i psychologów, których głównym celem było umożliwienie wykorzystania potencjału praktyk Mindfulness we wspomaganiu zdrowego rozwoju u dzieci i młodzieży.

Kolejnym polecanym przez MiSP są „.b Fundamenty” – kierowane dla nauczycieli i osób pracujących z dziećmi i młodzieżą (pedagogów, psychologów, wychowawców, dyrektorów szkół) a także rodziców.

Mimo ogromnej potrzeby i potencjału, idea kursów kierowanych do dzieci i młodzieży oraz nauczycieli (dot-B) jest w Polsce mało rozpowszechniona. Obecnie treningi prowadzone są m.in. w Akademii Mindfulness  przy współpracy z Pracownią Z Oknem Na Świat oraz w International American School of Warsaw w ramach programu szkolnego.

Gdzie szukać wsparcia?

Dla zainteresowanych zgłębianiem tematu, kilka propozycji stron internetwowych posiadających aktualne i rzetelne informacje dotyczące praktyki Mindfulness: