Zdawanie egzaminów zazwyczaj wiąże się ze stresem, nawet jeżeli jest to cotygodniowy sprawdzian, zaliczenie lub odpowiedź na forum grupy. Są uczniowie, których to napięcie mobilizuje, mają motywację do pracy, a i tuż przed sprawdzianem czują przypływ energii.
Są jednak uczniowie, dla których wypowiedź przed grupą bądź zdawanie testów jest tak stresujące, że nie są w stanie przedstawić przygotowanej prezentacji. Zapominają czego się nauczyli pomimo zarwanych nocy, notatek i przygotowań. Każdy doświadczył stresowej sytuacji kiedy nie był w stanie powiedzieć lub zrobić czegoś co odpowiadało okolicznościom. Kiedy napięcie minęło, po czasie przychodziła błyskotliwa odpowiedź, odpowiednia reakcja. Inną trudnością, z którą borykają się uczniowie to długotrwały stres, który upośledza zdolności uczenia się. Nawet zdolni muszą wkładać wtedy więcej wysiłku, aby się przygotować do zajęć.
Poznaj sposób na stres
Trening uważności nie jest receptą na wydajne uczenie się lub zdawanie egzaminów. Nie likwiduje reakcji stresowej. Nie ma nawet takiego założenia, że osoba, która przeszła taki trening nie będzie odczuwała stresu. Uważność raczej pozwala poznać i oswoić własne doświadczenia. W trakcie zajęć uważności uczniowie, poznją się obserwować własne reakcje, rozmawiają o nich, dowiadują się, że inne osoby również przeżywają trudności. W którymś momencie pojawia się refleksja, że emocje i myśli same w sobie nie są zagrażające. Istotnym elementem zajęć są ćwiczenia, które rozwijają zdolność kierowania własną uwagą, łagodzą emocje i zwiększają ich świadomość. Skupianie uwagi na oddechu powoduje delikatne uspokojenie. Podobnie skupienie na odczuciach fizycznych podczas bardzo wolnego chodzenia lub delikatnego automasażu. Znajomość tych metod i oswajanie się z własnymi reakcjami powoduje, że uczniowie nie obawiają się tak bardzo stresujących sytuacji ponieważ potrafią się w nich odnaleźć. A wiedza o tym jak działa umysł i jak ciało reaguje na stres, np. efektem „pustej głowy” w czasie odpowiedzi, zmniejsza napięcie.
Oddech uspokaja
Jedna z uczennic, która brała udział w zajęciach zauważyła, że bała się nie tyle testów co własnego lęku. Po jakimś czasie zaobserwowała, że czuje mniejsze napięcie w czasie odpowiedzi przy tablicy, ponieważ skupienie na oddechu uspokaja ją. Dlatego przestała się bać takich wystąpień. Jeśli czuje lęk to robi krótką przerwę w trakcie odpowiedzi. Dosłownie kilka sekund skupienia na oddechu. Można powiedzieć, że „zatrzymuje się” zamiast pogrążyć się we własnych obawach.
Wiek osób korzystających z treningu uważności nie ma tutaj wielkiego znaczenia. Nauczyciele, którzy wzięli udział w treningu mówią o podobnych efektach jak uczniowie. “Jestem spokojniejsza. Szybciej się wyciszam…”. Zwiększa się akceptacja wobec siebie ale również wobec uczniów. Ćwiczenia pozwalają zadbać o codzienną higienę psychiczną i ułatwiają odnaleźć się w szkolnej codzienności.
Jak nauczyciele powinni radzić sobie ze stresem?
Ta codzienność sprawia wrażenie jakbyśmy my nauczyciele, pedagodzy ciągle musieli coś robić. Być w gotowości do interwencji, rozwiązywania konfliktów, pomagania, odpowiadania na pytania itp… Ta nadreaktywność jest wyczerpująca i niepotrzebna.
W trudnych, wychowawczych sytuacjach nawykowo zadajemy sobie pytanie „Co mogę teraz zrobić?” Zapominamy o tym, że najpierw potrzebujemy zauważyć co się właściwie wydarzyło. Czy chodzi o niewłaściwe zachowanie uczniów, a może chodzi o moją reakcje nauczyciela, może o nastrój w jakim się znajduję.
Zdolność „zatrzymywania się”, którą rozwijamy podczas treningu, pozwala dostrzegać to co się wydarza w danej chwili. Zauważenie tego wprawdzie nie rozwiązuje trudności ale daje szansę na zachowanie adekwatne do sytuacji. Czasem okazuje się, że adekwatnym zachowaniem jest kilka głębszych oddechów, przerwa w pracy. Bywa tak, że nic nie trzeba lub nawet nie należy robić.
Nauczyciele, którzy uczestniczyli w treningu uważności mówią o zmniejszeniu własnej nadreaktywności: „Może nie muszę reagować tyloma upomnieniami. Nie muszę być w ciągłej gotowości i znać odpowiedź na wszystkie pytania.” Okazuje się, że codzienność szkolna nie jest aż tak wymagająca i zagrażająca jak się wydawało. Może nawet jest bardziej przyjazna niż sądzimy.
Gdzie szukać wsparcia?
Treningi uważności dla osób dorosłych odbywają się większości Polskich dużych miast. Zajęcia dla młodzieży dopiero pojawiają się w naszym kraju. Np. w Gimnazjum nr 130 w Warszawie i Niepublicznym Gimnazjum Fundacji Nauka i Wiedza w Warszawie są prowadzone dla uczniów zajęcia psychoedukacyjne oparte o uważność. Warto śledzić ofertę osób, które oferują treningi dla dorosłych ponieważ pojawiają się propozycje zajęć dla dzieci. Między innymi Mindinstitute zaprasza na zajęcia młodsze dzieci a w przygotowaniu kurs dla nastolatków.
