Eksperci alarmują: co 6 sekund na świecie jedna osoba zakaża się HIV, a nieleczone zakażenie prowadzi do rozwoju AIDS. 1 grudnia obchodzimy Światowy Dzień AIDS. To już 28. edycja inicjatywy prowadzonej od 1988 roku przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Warto przy tej okazji przypomnieć najważniejsze informacje o AIDS i dowiedzieć się więcej na temat profilaktyki i leczenia tej choroby.
Świat wolny od AIDS – czy to możliwe?
W latach osiemdziesiątych XX wieku świat stanął w obliczu nowego wyzwania, jakim było rozprzestrzeniające się zakażenie HIV4 i rozwijający się w efekcie zakażenia AIDS, czyli zespół nabytego upośledzenia odporności. Od tego czasu naukowcom i lekarzom udało się zgłębić wiedzę na temat sposobów zakażenia, możliwych konsekwencji i podatności na leczenie. HIV i AIDS wciąż jednak pozostają jednymi z głównych globalnych problemów zdrowotnych.
Statystyki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dowodzą, że pod koniec 2015 r. na świecie z HIV żyło około 36,7 milionów osób. 17 milionów osób żyjących z HIV korzystało z leczenia w postaci terapii antyretrowirusowej (ARV), a 2 miliony z nich rozpoczęły leczenie w ostatnim roku kalendarzowym. Każdego roku HIV i AIDS zbierają swoje żniwo – jak podkreślają eksperci UNAIDS − w 2014 r. aż 1,2 miliona osób zmarło z powodu AIDS (od 2000 roku odnotowano 25,3 miliona zgonów z powodu AIDS ). Każdego dnia z przyczyn związanych z HIV i AIDS umiera ok. 4,5 tys. osób. WHO i UNAIDS postanowiły zmierzyć się z tym wyzwaniem – za cel postawiły sobie zakończenie epidemii AIDS do 2030 r.
Seropozytywność po polsku
Liczba wykrytych zakażeń HIV w Polsce rośnie z każdym rokiem – Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny (NIZP-PZH) w 2015 roku odnotował 1295 nowych zakażeń HIV, o 205 więcej niż w poprzednim roku. Każdego dnia 2-3 osoby w Polsce dowiadują się o swoim zakażeniu HIV, a co 5. osoba żyjąca z HIV to kobieta. Około 50 proc. wszystkich zakażeń HIV w Polsce dotyczy osób między 20. a 29. rokiem życia. Warto podkreślić, że nadal nawet 70 proc. osób żyjących z HIV w Polsce może nie wiedzieć o swoim zakażeniu. Co ciekawe, z zakażeniem HIV nie dającym objawów AIDS można żyć średnio 8-10 lat.1 W tym czasie wirus stopniowo niszczy układ immunologiczny (odpornościowy) osoby dotkniętej zakażeniem, może powodować rozwój zespołu różnych infekcji i nowotworów (chorób wskaźnikowych AIDS). Specjaliści z NIZP-PZH ustalili, że od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 sierpnia 2016 r. (przy uwzględnieniu korekt i uaktualnień danych, w tym eliminacji podwójnie zarejestrowanych przypadków) stwierdzono zakażenie HIV u 20 756 osób zamieszkujących w Polsce. Wśród nich co najmniej 6187 osób zostało zakażonych w związku z używaniem narkotyków, 1512 osób poprzez kontakt heteroseksualny oraz 2889 osób poprzez kontakt seksualny pomiędzy mężczyznami. Łącznie odnotowano 3408 zachorowań na AIDS; 1348 chorych zmarło.
Istnieją trzy drogi zakażenia HIV:
- kontakty seksualne z penetracją (waginalne, analne, oralne) bez zabezpieczenia w postaci prezerwatywy i/lub leków antyretrowirusowych (leczenie jako prewencja, PrEP);
- przedostanie się zakażonej krwi innej osoby do naszego krwiobiegu, np.: poprzez używanie tych samych igieł i strzykawek przez więcej niż jedną osobę, transfuzje krwi i preparatów krwiopochodnych
- w czasie ciąży, porodu oraz podczas karmienia piersią matka zakażona HIV może zakazić swoje dziecko.
Czy HIV można uniknąć?
Każda osoba, bez względu na pochodzenie rasowe, religię lub orientację seksualną, jeśli prowadzi aktywne życie seksualne lub ma kontakt z krwią zakażoną HIV, może zakazić się tym wirusem. Płeć, wiek czy wykonywany zawód nie chronią przed zakażeniem. Przed zakażeniem HIV w drodze kontaktu seksualnego
w 100 proc. chroni abstynencja seksualna, jednakże nie jest to rozwiązanie dla wszystkich. Ryzyko zakażenia można natomiast znacznie zmniejszyć poprzez konsekwentne i właściwe używanie prezerwatyw, szczególnie podczas kontaktu seksualnego z osobą, której nie znamy zbyt dobrze. Warto wiedzieć, że płyny takie jak ślina, mocz, pot itp. nie są materiałem zakaźnym jeżeli nie są istotnie zanieczyszczone krwią. Przed zakażeniem HIV chroni przede wszystkim znajomość dróg zakażenia i stosowanie odpowiedniej profilaktyki.
HIV to nie wyrok
Brak alarmujących objawów, nieznajomość dróg przenoszenia i zaprzeczanie temu, że HIV może zakazić się każdy z nas, powoduje, że ludzie nie wykonują testów w kierunku HIV i przez lata mogą nie być świadomi swojego zakażenia, a tym samym nie mogą uprzedzić o nim partnera seksualnego. Dziś, dzięki nowoczesnej terapii antyretrowirusowej, zakażenie HIV nie kojarzy się już z nieuchronnym zagrożeniem życia. Obecnie osoby żyjące z HIV, które przyjmują leki antyretrowirusowe mogą normalnie pracować, zakładać rodziny, mieć zdrowe dzieci.13 Jeśli pozostają pod stałą opieką specjalisty i są leczone zgodnie ze wskazaniami medycznymi, żyją tak długo jak osoby niezakażone.
Czego potrzebują osoby żyjące z HIV w Polsce?
Osoby żyjące z HIV w Polsce chciałyby jeszcze bardziej poprawić jakość swoich kontaktów z lekarzami, a zaplecze medyczne jest dla nich równie istotne, co wsparcie emocjonalne – takie wnioski wypływają z „Badania potrzeb komunikacyjnych osób żyjących z HIV”, przeprowadzonego przez PBS na zlecenie GSK w latach 2015-2016. Wyniki badań wskazują, że przed lekarzami, którzy pracują z osobami żyjącymi z HIV w Polsce, stoi poważne wyzwanie. Połowa badanych dostrzega potrzebę poprawy jakości kontaktu z lekarzem podczas pierwszej wizyty lekarskiej po diagnozie. Część zaś zauważa, że personel medyczny powinien zadbać o to, by w jak najlepszy sposób przekazać informacje o HIV. Jednocześnie osoby seropozytywne mają dobre zdanie o wiedzy swoich lekarzy i chętnie usprawniłyby kontakt z nimi, podejmując go w formie niestandardowej, np. przez internet. Ważnym ogniwem w życiu wielu osób żyjących z HIV są pozarządowe organizacje pacjenckie: kontaktu z innymi osobami seropozytywnymi szuka w nich ponad 1/3 osób zrzeszonych w takich organizacjach. Jednak nadal wiele osób żyjących z HIV nie wie w ogóle o istnieniu tego typu podmiotów. Choć akceptacja społeczna osób żyjących z HIV jest na poziomie ok. 60-70 proc., to osoby seropozytywne wciąż obawiają się stygmatyzacji po ujawnieniu swojego zakażenia. Te i inne dane znajdują punkt wspólny w postulacie stworzenia nowego narzędzia informacji i komunikacji dla osób żyjących z HIV.
