W Polsce najmniejsze nierówności są w edukacji zaś największe w zdrowiu i zadowoleniu z życia. Najnowszy raport UNICEF „Równe szanse dla dzieci” analizuje nierówności społeczne wśród dzieci w zakresie warunków materialnych, edukacji, zdrowia oraz zadowolenia z życia.
Wpływ nierówności społecznych
W najnowszym raporcie UNICEF analizowane są nierówności pomiędzy dziećmi znajdującymi się w najgorszym położeniu a tymi, których sytuację można uznać za przeciętną w czterech obszarach: dochodzie, edukacji, zdrowiu oraz zadowoleniu z życia. Badaniem zostało objętych 41 państw członkowskich Unii Europejskiej i OECD.
Nierówności społeczne mają ogromny wpływ nie tylko na obecne życie dzieci, ale także na ich szanse i możliwości w przyszłości. Zwiększają ryzyko niższych zarobków, gorszej kondycji zdrowotnej i niższej samooceny. Dlatego tak niepokojące jest utrzymywanie się na wysokim poziomie lub powiększanie nierówności w krajach bogatych.
Najlepszy wynik osiągnęła Dania i znajduje się na pierwszym miejscu tabeli rankingowej pod względem najmniejszych nierówności wśród dzieci we wszystkich czterech obszarach. Izrael zajmuje miejsce ostatnie. Polska plasuje się w dolnej części tabeli, zajmując miejsce 27.
Polska niweluje bariery
W 19 na 41 krajów objętych badaniem (w tym w Polsce), dzieci znajdujące się w najtrudniejszym położeniu mają do dyspozycji dochód niższy o 50 proc. niż ich rówieśnicy znajdujący na „przeciętnym” poziomie.
Nierówności w zdrowiu pomiędzy rokiem 2002 a 2014 zwiększyły się w większości analizowanych krajów, zaś nierówności w obszarze aktywności fizycznej i niezdrowego odżywiania zmniejszyły się.
Polska, Estonia, Irlandia i Łotwa stawiane są jako przykład krajów skutecznie niwelujących nierówności edukacyjne i jednocześnie zmniejszających odsetek dzieci z najsłabszymi wynikami.
Co należy zmienić?
Prawie we wszystkich krajach „przeciętne” dziecko ocenia swój poziom zadowolenia z życia na 8 w 10-stopniowej skali (0 oznacza „najgorsze możliwe życie” a 10 – „najlepsze możliwe życie”), przy czym w Turcji, Polsce i Czechach występuje największy odsetek dzieci oceniających swoje życie na poziomie 4 lub niższym. W każdym kraju, dziewczęta w wieku 13-15 zgłaszają niższą satysfakcję z życia niż chłopcy.
Raport „Równe szanse dla dzieci” wskazuje kluczowe działania, które państwa powinny podjąć na rzecz poprawy warunków i jakości życia dzieci:
- Wspieranie idei równych szans dla dzieci we wszystkich działaniach na rzecz najmłodszych.
- Zmniejszanie nierówności dochodowych w rodzinach, w których mieszkają najbiedniejsze dzieci.
- Poprawa osiągnięć edukacyjnych dzieci uzyskujących najniższe wyniki.
- Promowanie i wsparcie zdrowego stylu życia wszystkich dzieci.
- Branie pod uwagę subiektywnych odczuć dzieci dotyczących warunków i jakości ich życia.
Szczęście dzieci zależne od polityki?
Dane zaprezentowane w raporcie UNICEF pokazują wyraźnie, że sytuacja dzieci w krajach rozwiniętych, w tym Polsce nie jest zależna tylko od indywidualnych warunków życia dziecka i poziomu rozwoju gospodarczego danego kraju lecz wpływ na nią mają również działania podejmowane przez rząd. Nierówności społeczne będą istnieć zawsze, ale skoordynowane działania rządu mogą skutecznie im przeciwdziałać.
Inne znaczące wnioski są następujące:
- Dwa najbogatsze państwa świata: Japonia i Stany Zjednoczone znajdują się w dolnej części tabeli rankingowej w zakresie nierówności dochodowych. W obu krajach dzieci najbiedniejsze mają do dyspozycji jedynie 40 proc. dochodu, którym dysponują dzieci na „przeciętnym” poziomie.
- Dwa kraje o wysokich dochodach, tj. Belgia i Francja znalazły się u dołu tabeli rankingowej, z bardzo dużymi lukami w osiągnięciach edukacyjnych.
- Najmniejsze nierówności w zdrowiu odnotowano w Austrii, Niemczech i Szwajcarii.
- Nierówności w zakresie dochodu, edukacji, zdrowia i zadowolenia z życia są ściśle związane ze statusem społeczno-ekonomicznym rodziny. Nierówności wynikające ze statusu rodziny stawiają dzieci w niekorzystnym położeniu już na wczesnych etapach życia i zmniejszają ich szanse na sukces w przyszłości.
- W zakresie nierówności edukacyjnych Polska znalazła się na 6 miejscu, w przypadku nierówności dochodowych na 23, zaś w obszarach nierówności w zdrowiu i zadowoleniu z życia na 33.
- Polska odnotowała najwyższy wzrost nierówności w zdrowiu ze wszystkich analizowanych krajów. Jednocześnie 15-letnie dziewczynki gorzej oceniają swoje zdrowie niż chłopcy.
